Op zich is het kweken van magic mushrooms niet echt moeilijk, maar voor een succesvolle kweek zou je wel schoon en steriel te werk moeten gaan. Er hoeft maar een schimmelspore in je substraat, kweekpot of op je gereedschap te zitten om je hele paddokweek naar de bliksem te helpen. Als je verder leest, kom je alles te weten over paddobesmettingen, hoe je ze constateert en hoe je ze voorkomt.

EEN PADDOBESMETTING, WAT ZIJN DE SIGNALEN?

Als je paddokweek besmet is, zijn er doorgaans (maar niet in alle gevallen) bepaalde signalen die daarop wijzen. Deze tekenen zijn afhankelijk van de schimmelsoort of bacterie waarmee je kweek geïnfecteerd is.

• Slijm

Veel algemene bacteriesoorten die een paddokweek besmetten, zorgen ervoor dat het mycelium of het graan er slijmerig uit gaat zien. Deze slijmvorming doet zich vooral voor in delen waar het substraat tegen het glas aan drukt. Daar zie je rond de graankorrels slijmerige ringen die geel of bruin van kleur zijn. Soms ziet het bacterieslijm eruit als een aanzetsel of geleiachtige substantie bovenop het graan.

• Vreemde geurtjes

Niet alle paddobesmettingen zijn visueel waarneembaar. Soms is het een vreemd geurtje dat erop duidt dat er iets mis is met je paddokweek. Vreemde geurtjes helpen ook de besmetting te identificeren als de schimmelbesmetting precies lijkt op het mycelium van je paddo's. Gebruik je reukzin om de lucht van schimmel en andere muffe geuren, die niet op paddo's duiden, op te sporen.

• Verkleuring

Gelukkigerwijs hebben veel schimmelsoorten een opvallende kleur, waardoor ze goed op te sporen zijn. Controleer of je typische schimmelkleuren ziet; groen- of blauwachtig, wit, grijs of zwart, afhankelijk van de schimmelsoort. Onthoud dat niet alle verkleuring in je paddopot noodzakelijkerwijs door besmetting komt.

• Fragmentatie

Als je paddokweek besmet is met ongewenste schimmelsporen wil dat zeggen dat er tegelijkertijd twee schimmels groeien. Omdat je te maken hebt met twee concurrerende schimmels zijn er meestal scheidslijnen te zien waar deze samenkomen. Dit noemen we ook wel fragmentatie. Controleer dus de plekken in je substraat die er verdacht uitzien en geïsoleerd zijn van de rest van je kweek.

• Sporendragers

Sporendragers zijn dunne, haarachtige structuren van een schimmel. Bij het opkomen, zijn ze niet altijd met het blote oog te zien, want ze zijn soms heel klein. Sommige zijn echter iets groter en dan zie je ze wel. Met een vergrootglas is het mogelijk deze haartjes met een klein "bolletje" aan het uiteinde een stuk beter te zien.

• Ongewoon glad en sponsachtig mycelium

Sommige schimmelsoorten produceren een bijzonder compact mycelium. Als je in een pot kweekt, vult deze onuitgenodigde schimmel binnen no-time de hele pot. Je herkent het aan het gladde en sponsachtige uiterlijk, dat er heel anders uitziet dan het paddo-mycelium zelf.

• Stoffige substantie

Veel schimmelsoorten zijn moeilijk te zien met het blote oog. Een vergrootglas biedt uitkomst. Sporendragers manifesteren zich vaak als een stoffige of poederachtige laag bovenop je substraat. Met een vergrootglas onderscheid je dit "schimmelpoeder" van andere onschadelijke verkleuringen in het mycelium.

• Zachte witte gedeeltes (bedekking)

Indien je substraat besmet is, wordt het besmette gebied soms zacht, blubberig en kruimelig. Je herkent deze zachte witte gedeeltes aan de witte kleur. Die valt behoorlijk op in de rest van je substraat.

SOORTEN PADDOBESMETTINGEN

• Penseelschimmel (Penicillium chrysogenum, Penicillium expansum)

Penseelschimmel (Penicillium) is de meestvoorkomende schimmelsoort. De sporen van de schimmel verspreiden zich door de lucht en je substraat raakt er makkelijk mee besmet. Het veroorzaakt soms broed in de pot vanwaaruit het zich snel verspreidt en je hele paddo-mycelium overneemt.

De schimmel is aanvankelijk wit van kleur. Dat maakt het lastig te onderscheiden van je paddo-mycelium. Doorgaans hebben kolonies penseelschimmel een cirkelvorm en gedijen ze goed op hout. Gebruik daarom nooit een houten tray als je paddo's kweekt. Gelukkig komt een penseelschimmelbesmetting zelden voor na het enten. Meestal raken niet-gekoloniseerde graankorrels ermee besmet. Penseelschimmel verspreidt een muffe schimmellucht.

• Aspergillus (Aspergillus flavus, Aspergillus niger, Aspergillus fumigatus, Aspergillus versicolor)

Ook de schimmelsoort Aspergillus is een veelvoorkomende schimmel die zich via de lucht verspreidt en je paddokweek kan besmetten. Het mycelium van de Aspergillus-schimmel ziet er vaak lichtgrijs uit en vertoont gelijkenis met je paddo-mycelium. Sommige schimmelsoorten uit het geslacht zijn geel, zwart, groen, bruin of blauw. Aspergillus versicolor kan tal van kleuren vertonen. Soms vormen de kolonies een cirkel met langs de rand een compacter mycelium. Aspergillus verspreidt een schimmelige oliegeur.

• Trichoderma (T. viride, T. harzianum, T. koningii)

Net als penseelschimmel en Aspergillus is een besmetting met Trichoderma veelvoorkomend bij paddo's. Het is een verschrikkelijk kwaadaardige schimmel die heel wat paddo-kweekjes vernacheld heeft. Het Trichoderma-mycelium heeft vaak een lichtgrijze kleur, waardoor het moeilijk op te sporen is. Als er sprake is van besmetting, nadat de sporen zijn ingebracht middels aarde, stof of je kleding, vertoont het zich vaak eerst als een dikke, witte aanwas bovenop je substraat. De sporen van Trichoderma produceren een mycelium dat geel- of groenachtig van kleur is, vaak met een opvallende witte ring die de kolonie omcirkelt.

Een besmetting met Trichoderma kan tijdens alle fases optreden. Wat het helemaal lastig maakt, is dat je een vroege besmetting vaak niet constateert, omdat de spoorvorming soms pas een tijdje na het enten optreedt. Daarom doen paddokwekers er verstandig aan een reuktest uit te voeren voordat deze zich schimmel zich kan verspreiden. Het nadeel is dat niet alle soorten Trichoderma een apart geurtje hebben. Toch zijn er een paar die een geur verspreiden die aan kokosnoot doet denken.

• Bacillus (Bacillus subtilis, Bacillus cereus)

Bacillus is geen schimmel, maar een bacteriesoort. Toch raken paddo's er vaak mee besmet. De hittebestendige Bacillus subtilis is de meestvoorkomende soort. Deze bacteriebesmetting vormt slijm of een korst op je substraat. De bacteriële besmetting ontstaat meestal door gereedschap dat niet steriel is. Het risico is het grootst als de incubatie van je broed boven kamertemperatuur plaatsvindt. Besmetting met Bacillus constateer je dankzij een rotte lucht.

• Mucorales

Mucorales zijn schimmels met dunne draadjes (sporendragers) die een klein kopje hebben. Het is een veelvoorkomende besmetting die je broed aantast en niet zozeer je substraat zelf.

• Rhizopus (R. stolonifera, R. oryzae)

Rhizopus is eveneens een veelvoorkomende schimmelbesmetting. Omdat het extreem snel groeit, is het moeilijk te bestrijden. Het lijkt wel wat op Mucorales; ook Rhizopus produceert sporendragers die op haartjes met een klein kopje lijken. De schimmel heeft een zuur luchtje. In sommige gevallen lijkt de geur op die van alcohol.

• Fusarium

Het mycelium van Fusarium wordt vaak aangezien voor het paddo-mycelium, omdat het dezelfde witte kleur heeft en net zo snel groeit. Fusarium kleurt echter na een paar weken roze, paars, oranje of geel. Vaak is de oorzaak niet steriel gereedschap en groeit het in PF-Tek-potten.

• Gist

Een besmetting met gist komt ook vaak voor. Het helpt net als schimmels en bacteriën soms je hele paddokweek om zeep. Een gistbesmetting is waar te nemen aan kleine witte of gele plekjes die op elke plek in je pot tevoorschijn piepen. Andere gistsoorten zien eruit als een besmetting met bacteriën. Substraten zijn over het algemeen niet met gist besmet, maar het zit soms wel in je broed vanwaaruit het groeit. Gist verspreidt verscheidene geuren.

Tot hier onze opsomming van de meest algemene besmettingen die je paddokweek kunnen aantasten. Er bestaan nog veel meer andere organismen, waaronder schimmels, bacteriën en gistsoorten, die schade kunnen toebrengen of, als je mazzel hebt, alleen het oogstgewicht verminderen. Dat moet je niet willen. We gaan verder met onze tips voor het voorkomen van een paddobesmetting.

EEN PADDOBESMETTING VOORKOMEN

Natuurlijk wil je je kweekproject succesvol doorlopen en alle risico's op besmetting elimineren. Het allerbelangrijkste daarbij is een steriele omgeving en dat je steriel te werk gaat. Bij de meeste besmettingen is een schimmelspoortje of bacterie al genoeg om je paddo-kweek te besmetten. De gemiddelde huis-tuin-en-keuken mycoloog beschikt echter niet over een 100% steriele omgeving, zoals in een laboratorium. Toch is er een aantal stappen om het risico op besmetting te verminderen.

STERIELE KWEEKOMGEVING

De meeste besmettingen, zoals de sporen van schimmels, worden door de lucht verspreid. Ze kunnen overal zitten, zelfs in een ogenschijnlijk schone omgeving. Zien doe je ze niet. Dat maakt het voorkomen van door de lucht aangevoerde besmettingen ietwat problematisch. In professionele laboratoria gebruiken wetenschappers een speciaal kastje met gezuiverde lucht. Dat noemen ze microbiologische veiligheidswerkkasten. Die speciale laboratoriumuitrusting is echter peperduur. De gewone hobbykweker is gewoonweg niet in staat dat te betalen. Kwekers met twee rechterhanden zouden echter best zelf een laboratoriumkast kunnen bouwen.

Als alternatief is het mogelijk een luchtdichte laboratoriumdoos te gebruiken. Dergelijke werkkasten zijn niet zo geavanceerd als microbiologische veiligheidswerkkasten, maar voor het kweken van paddo's zijn ze prima. Een luchtdichte laboratoriumdoos is in principe een grote doorzichtige bak met twee gaten waar je handen doorheen passen. Deze doos steriliseer je aan de binnenkant met alcohol, waarbij je via de gaten in de doos aan je kweek werkt.

SUBSTRATEN EN GRAANKORRELS STERILISEREN

Besmettingen die in de lucht zitten, zijn een probleem, maar ze dringen ook vaak binnen via het substraat. Veel bulksubstraten en graankorrels bevatten ongewenste organismen die je zou moeten uitroeien of in ieder geval zou moeten reduceren voordat je ze voor je kweek gebruikt. Steriliseer ze voor het enten van het paddo-broed.

Een goede manier om blokken zaagsel en graankorrels te steriliseren, is door het gebruik van een snelkookpan die groot genoeg is voor al het materiaal. Doe de zaagselblokken voor je paddokweek in de pan en laat ze 2,5 uur steriliseren. Graankorrels zijn na 1,5 uur al gesteriliseerd.

Steriliseren is een handeling waarbij je alle bacterievormen elimineert. Pasteuriseren is een andere hittebehandeling die het leeuwendeel van de bacteriën verwijdert, dus niet allemaal. Als je stro gebruikt als substraat, in tegenstelling tot zaagselblokken, is pasteuriseren afdoende. Hiervoor verhit je het ten minste 1,5 uur op 65–82°C. Sommige kwekers doen het stro in water in een grote pan en zetten het op het fornuis.

WEES ZELF SCHOON VOORDAT JE MET PADDO'S AAN DE SLAG GAAT

Je weet nu dat omgevingsfactoren, zoals de lucht en je substraat, mogelijk vervuild zijn met besmettingen. Maar er ligt nog een ander groot besmettingsgevaar op de loer: jijzelf!

Je kleding, huid en haar leveren allemaal besmettingsgevaar op. Schoon te werk gaan als je paddo's kweekt, is dan ook van doorslaggevend belang.

Voordat je met je kweek aan de slag gaat, is het raadzaam te douchen en je haar te wassen. Even vlug onder de douche springen, is niet afdoende. Geef jezelf een grondige schoonmaakbeurt; reinig je nagels, de ruimte achter je oren en alle andere lichaamsdelen. Desinfecterende handreiniger wil ook nog wel eens helpen om de bacteriën van je huid te verwijderen.

Mensen die in een laboratorium werken, dragen vaak een speciale jas. Je hebt wellicht niet een laboratoriumjas tot je beschikking, maar het scheelt al een stuk als je schone kleren aantrekt voordat je met je paddo's aan de slag gaat. Een mondkapje is ook het overwegen waard.

GEBRUIK STERIEL GEREEDSCHAP

Het is totaal zinloos om in een goed geschrobde omgeving te werken als je gereedschap niet gesteriliseerd is. Dat betekent dus dat je al je tools, zoals scalpels, mesjes en sporenspuiten, zou moeten steriliseren voordat je ze gebruikt.

Als je een scalpel of mesje gebruikt, is het absoluut noodzakelijk dat de boel gesteriliseerd is. Steriliseren doe je door het materiaal 30 seconden boven een vlammetje te verhitten tot het roodgloeiend is. Voor dit klusje is de bunsenbrander of een alcoholbrander ideaal. Heb je die niet, dan mag je ook gewoon je aansteker gebruiken.

Sporenspuiten en andere plastic voorwerpen zijn niet op die manier te steriliseren. Dit soort hulpmiddelen steriliseer je het best met alcohol. Bovendien is alcohol belangrijk om alle oppervlakten, potten en zakken te reinigen. Met een paar flessen schoonmaakalcohol en een doos papieren tissues kom je een heel eind.

PADDOBESMETTINGEN - SLOTOVERWEGING

Je omgeving is waarschijnlijk nooit 100% steriel voor het enten van je paddo's. Besmettingen, zoals bacteriën en schimmels, vliegen constant af en aan. Maar met onze bruikbare tips in deze gids zou je in staat moeten zijn om het risico op paddobesmettingen aanzienlijk te verminderen.

Veel plezier met kweken!